Koue-modelle moet betroubaar wees – daar is gevolge wanneer hulle verkeerd is. Deur Anna Mouton
Produsente in areas met matige winters maak op koue-modelle staat om rusbreekbehandelings te bestuur. Onjuiste bepalings van koue kan lei tot onvoldoende óf oormatige toepassing van rusbreekmiddels. Koue-skattings is ook ’n oorweging in die keuse van kultivars vir die vestiging van nuwe boorde. Die plant van ’n ongepaste kultivar is een van die duurder foute wat ’n produsent kan maak.
Die uitdaging vir Suid-Afrikaanse produsente is dat koue-modelle nie so goed werk in ons klimaat nie. Plaaslike produsente maak meestal staat op die Utahkoueeenheid-model, óf op die daagliksepositiewe Utah-koue-model, beter bekend as die Infruitec-model, wat ’n aanpassing is van die oorspronklike Utah-model. Maar ons boorde is nie in Utah nie. Hoe beïnvloed dit die akkuraatheid van die modelle? Dr Nigel Cook, plantfisioloog en hortologiese konsultant, verduidelik.
Die Utah-koue-eenheid-model is deur Richardson en medewerkers in 1974 gepubliseer. Sommige Suid-Afrikaners noem dit die Richardson-model, en verwys na Utah-koue-eenhede as Richardson-koueeenhede. Die Utah-model ken koueeenhede toe gegrond op die gemiddelde uurlikse temperatuur – sien tabel 1.
Koue-eenhede word opgetel vir elke uur in die dag. Die totaal vir die dag word by die lopende totaal getel. Figuur 1 wys die lopende totaal koue-eenhede vir vier maande vanaf 1 Mei tot 31 Augustus, vir twee verskillende jare. Die vol strepe wys die koue-eenhede soos bereken met die Utah-model, en die gebroke strepe wys die koue-eenhede soos bereken met die daaglikse-positiewe-model, ook bekend as die Infruitec-model.
Op warm dae sal die totale aantal koueeenhede per dag, bereken volgens die Utahmodel, negatief wees. Die lopende totaal van Utah-koue-eenhede sal ál hoe meer negatief raak met opeenvolgende warm dae. Hierdie situasie is kenmerkend van laat herfs of vroeë winter in gebiede met matige winters. Wanneer die weer uiteindelik koud raak, raak die totale aantal Utah-koue-eenhede per dag positief – dit skep ’n draaipunt op die grafiek. Die draaipunt kan teen einde Mei van jaar 2 in figuur 1 gesien word.
“Wat Richardson gesê het, is dat die draaipunt jou begindatum is,” sê Cook. “Dit is waar die plant begin koue aanteken. Maar hierdie begindatum wissel van jaar tot jaar. Richardson sê jy moet elke weerstasie elke jaar kalibreer om sy beginpunt te vind.”
In Suid-Afrika is dit gebruiklik om koueeenhede te begin tel op 1 Mei. Die gevolg is gewoonlik dat die totale aantal koueeenhede soos bereken vir die seisoen, laer is as die werklike aantal koue-eenhede, omdat daar aanvanklik ’n spul negatiewe koue-eenhede opbou. “Jy kan nie net na willekeur die begindatum 1 Mei maak nie,” beklemtoon Cook. “Deur sulke data te rapporteer, kan jy uit wees met soveel as 200 eenhede.”
Tabel 1: Koue-eenhede toegeken by verskillende temperature
Temperature in °C
Aantal koueeenhede per uur
Onder 1.4
0
1.5–2.4
0.5
2.5–9.1
1.0
9.2–12.4
0.5
12.5–15.9
0
16.0–18.0
-0.5
Bo 18.0
-1.0
Die risiko van ’n verkeerde begin
Die Utah-model werk goed in koue klimate waar die aanvang van dormansie vinnig is. “Dormansie het ’n ingang en ’n uitgang,” sê Cook. “In koue klimate is die ingang vinnig, maar in warmer areas is die ingangsproses problematies. Daar is geen korrelasie tussen koue-eenhede en die vlak van dormansie in die plant tydens die ingangsfase nie.”
Steen- en kernvrugbome ondergaan ’n reeks veranderinge om dormant te raak, maar daar is nie ’n praktiese manier om te bepaal wanneer die proses voltooi is nie. In warm areas kan die ingangsproses weke neem, selfs die grootste gedeelte van die winter. Intussen teken die bome nie die koue aan nie – hulle begin slegs koue akkumuleer nadat hulle ten volle dormant is.
Die Utah-model werk goed in koue plekke juis omdat die ingangsproses só kort is. Dis veilig om koue-eenhede te begin tel gegrond op die draaipunt van ’n grafi ek. Cook dink nie hierdie aanname geld noodwendig onder Suid-Afrikaanse toestande nie. “Dit lyk asof die Utah- en die daaglikse-positiewe-modelle die akkumulasie van koue baie swak kwantifi seer in die ingangsfase, veral in warmer areas.”
Deur nie te weet wanneer om te begin koue-eenhede tel nie, loop mens die risiko dat die aantal eenhede óf oorskat, óf onderskat word, afhangende van die area en die spesifi eke seisoen.
Koue-eenhede sal daarby opgejaag word as hulle getel word nadat die bome reeds hulle rus gebreek het. Koue word dikwels aangegee vir die periode 1 Mei tot 31 Augustus. Dit kan duidelik nie van pas wees vir bome wat vroeg blom nie, waarvan sommige reeds aktief groei in Julie.
Bring hitte in berekening
Een van die verbeteringe met die Utahkoueeenheid-model was die insluiting van negatiewe koue-eenhede. Intussen dui verdere navorsing daarop dat die uitwerking van hitte toeneem by temperature bo 21 °C, en dat die Utah-model ooreenkomstig aangepas behoort te word.
“Dit word nie in enige van die modelle ingesluit nie,” sê Cook. “Ons het nie Utah-weergawe 2 nie, ons het slegs Utahweergawe 1.”
Cook spekuleer dat kort periodes van baie hoë temperature in die middel van die winter plante moontlik uit dormansie kan lig. Sulke bome sou dalk hulle dormansiesiklus moes oor begin, met die verlies van enige koue wat hulle geakkumuleer het. Die gebrek aan ’n metode om dormansie te meet maak dit moeilik om bome uit te ken wat ’n onrustige winter beleef het.
Dit gaan ál hoe belangriker raak om hitte in ag te neem danksy klimaatsverandering. “Almal vra, hoe gaan aardverwarming ons raak?” sê Cook. “Maar die eerste vraag wat ons moet antwoord is, is dit warmer as normaal? Daar’s geen twyfel dat dit warmer is nie – skrikwekkend warmer.”
Temperatuurdata vir Elgin toon dat daar in nege van die afgelope 10 jare minder koue geakkumuleer het as die langtermyn gemiddeld. Die afgelope drie jaar was die warmste in die laaste 30 jaar, en verlede jaar was die warmste op rekord.
“Hierdie was altyd ’n 700 – 800 koueeenhede area,” sê Cook, met verwysing na die Utah-model. “Nou is dit ’n 400-uur area. Die groot vraag is, watter koue-model moet ons gebruik? Of is dit tyd om ’n nuwe model te skep?”
We use cookies on our website to give you the most relevant experience by remembering your preferences and repeat visits. By clicking “Accept All”, you consent to the use of ALL the cookies. However, you may visit "Cookie Settings" to provide a controlled consent.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. These cookies ensure basic functionalities and security features of the website, anonymously.
Cookie
Duration
Description
cookielawinfo-checkbox-analytics
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
cookielawinfo-checkbox-functional
11 months
The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
cookielawinfo-checkbox-necessary
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
cookielawinfo-checkbox-others
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
cookielawinfo-checkbox-performance
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
viewed_cookie_policy
11 months
The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.
Functional cookies help to perform certain functionalities like sharing the content of the website on social media platforms, collect feedbacks, and other third-party features.
Performance cookies are used to understand and analyze the key performance indexes of the website which helps in delivering a better user experience for the visitors.
Analytical cookies are used to understand how visitors interact with the website. These cookies help provide information on metrics the number of visitors, bounce rate, traffic source, etc.
Advertisement cookies are used to provide visitors with relevant ads and marketing campaigns. These cookies track visitors across websites and collect information to provide customized ads.