Appelherplantsiekte

McLeod beklemtoon dat produsente hulle bome vir die eerste twee jaar moet beskerm. “As jy nie herplantsiekte binne die eerste twee jaar beheer nie, dan is dit ‘n verlore saak – dan haal jy nooit die ekonomiese verliese as gevolg van verlore opbrengste in nie.”
Die algemeenste teken van herplantsiekte is dat bome nie floreer nie. Die siekte verpot die bome sonder dat hulle vrek. Produsente mag dalk nie bewus wees van ‘n herplantprobleem nie, sê McLeod, omdat die simptome onopsigtelik kan wees, en omdat die produsent nie bome met en sonder herplantsiekte langs mekaar sien en kan vergelyk nie.

Onsigbare vyande

Wat is hierdie grondorganismes wat soveel moeilikheid maak? “Daar is swamme, en swamagtige organismes wat bekend staan as oomisiete, en nematodes,” sê McLeod, “maar nie bakterieë nie.”

Swamme is oral in grond waar hulle meestal ‘n waardevolle bydra lewer deur organiese materiaal soos byvoorbeeld plantreste af te breek. Sommige swamme wat in assosiasie met wortels groei, is voordelig vir die plant. Andere rig weer skade aan.

“As jy nie herplantsiekte binne die eerste twee jaar beheer nie, dan is dit ‘n verlore saak.”

Verskeie spesies van Cylindrocarpon-agtige swamme is betrokke by appel-herplantsiekte in SA, maar navorsing dui daarop dat hulle minder belangrik is hier as in sommige ander wêrelddele. Swamme in die genus Rhizoctonia veroorsaak ook ernstige herplantsiekte oorsee, maar is plaaslik nie soveel van ‘n probleem nie.

Oomisiete lyk baie na swamme – beide toon draadvormige groei en maak spore – maar die twee groepe is omtrent so na verwant aan mekaar as mense en plante. Oomisiete sluit Phytophthora infestans in, wat moontlik die mees berugte plantpatogeen in die geskiedenis geword het deur die Ierse aartappelnood te veroorsaak waarin ongeveer een miljoen mense tussen 1845 – 1852 gesterf het.

‘n Enkele spesies van Phytophthora – P. cactorum – en spesies van twee ander oomisietgenera, by name Pythium en Phytopythium, word aan appelherplantsiekte in SA gekoppel. ‘n Opname het gevind dat hierdie organismes dikwels in Suid-Afrikaanse appelboorde voorkom, en die navorsers spekuleer dat ons matige, nat winters dalk die oomisiete mag bevoordeel.

Nematodes – aalwurms – is die ander grondbewoners wat herplantsiekte veroorsaak. Grondnematodes is gewoonlik minder as ‘n millimeter lank en wurmagtig. Soos swamme is meeste nematodes voordelig en dra by tot grondgesondheid. Maar ‘n paar boosdoeners is ‘n ernstige bedreiging vir plante.

In SA veroorsaak letselaalwurms in die genus Pratylenchus appelherplantsiekte, maar hulle blyk minder algemeen hier te wees as in ander appelproduserende dele van die wêreld.

Risikofaktore vir herplantsiekte

Die grootste risikofaktor vir appelherplantsiekte is om appelboompies weer te plant waar appels voorheen gegroei het. Nietemin, sê McLeod, risiko is nie dieselfde as sekerheid nie. “Nie alle gronde het herplant nie, en die graad van herplant – hoe ernstig die bome verpot is – verskil ook tussen gronde.”

McLeod het gekyk na die effek van grondeienskappe soos die verhouding van koolstof tot stikstof op die voorkoms van herplantsiekte, en geen korrelasies gevind nie. “Ons verstaan nie hoekom is die een grond ‘n probleem en die ander grond nie. Omdat ons nie ‘n manier het om dit te voorspel nie, beveel ons aan dat produsente berook.”

“Nie alle gronde het herplant nie, en die graad van herplant verskil ook tussen gronde.”

Grondberoking is die standaard metode om herplantsiekte te beheer. Die idee is om alle moontlike siekteveroorsakende organismes dood te maak voordat vatbare jong appelboompies ingebring word. Beroking werk nie altyd nie, moontlik omdat die jong boompies soms reeds in die kwekery besmet word. ‘n Opname van vyf Suid-Afrikaanse appelkwekerye het Cylindrocarpon-agtige swamme, oomisiete in die genus Pythium, en letselaalwurms in boomwortels gevind.

Oomisiete wat appelherplantsiekte veroorsaak is ook al in besproeiingswater ontdek, in beide Elgin en die Koue Bokkeveld. Verdere ondersoek is nodig om te bepaal of mikrobes in kwekerybome en besproeiingswater uiteindelik sal lei tot herplantsiekte in die boord.

Die organismes wat appelherplantsiekte veroorsaak is natuurlik in grond aanwesig. Hulle bevolkings neem toe wanneer appelbome teenwoordig is, maar die organismes kan sonder die bome oorleef. Gevolglik kan hierdie organismes vir jare in onbewerkte grond, of grond waar ander gewasse verbou word, voortbestaan. “Ons het al in ‘n boord gewerk waar daar vir 10 jaar wisselbou met lusern gedoen is, en daar was nog steeds ernstige herplant,” sê McLeod.

Grond wat geskik is om appels te produseer sal altyd skaars wees, so appelherplantsiekte gaan ‘n uitdaging bly. Op hierdie stadium is beroking die enigste werklike opsie vir beheer. Om meer te lees oor beroking, en oor die ontwikkeling van alternatiewe beheermaatreëls, lees ons reeks artikels oor herplantsiekte in die Junie 2020 uitgawe van Fresh Quarterly.